هوش یکی از جذابترین و جالب توجه ترین فرایندهای روانی است که جلوه های آن در موجودات مختلف به میزان متفاوت مشاهده می‌شود. واژه هوش کیفیت پدیده ای را بیان میکند که دارای حالت انتزاعی بوده و قابل رویت نیست. به علت دارا بودن چنین ویژگی، تعریف آن مشکل است و از این رو تعاریف متعددی از آن ارائه شده است.
هوش مجموعه ای از استعدادها است که حافظه، دقت، تمرکز، یادگیری، درک، سرعت پردازش و استدلال در آن دخیل هستند. در واقع هوش، فرآیندی ذهنی و دربرگیرنده‌ی ظرفیت منطقی، درک خودآگاهی، یادگیری، مهارت حل مسئله، برنامه‌ریزی، خلاقیت، دانش فردی، زبان و… است. هوش، توانایی یادگیری از تجربه‌ها، تفکر انتزاعی و برخورد کارآمد با محیط و افراد پیرامون خود است.
هوش در همه مردم یکسان و به یک اندازه نیست و تفاوت‌های فردی در این زمینه بسیار برجسته است. چیزهای گوناگونی مانند عوامل فیزیولوژیکی، وراثت، یادگیری، شرایط خانوادگی، شرایط محیطی – اجتماعی و عوامل فردی در میزان هوش نقش دارند.
برخی از روانشناسان بر این باور هستند که هوش یک توانایی عمومی برای درک مطلب و استدلال است و خود را به صورت‌های گوناگون نشان می‌دهد. ما با بهره‌گیری از هوش است که می‌توانیم در برابر دیگران و محیطی که در آن هستیم رفتاری مناسب از خود بروز دهیم و کنش و تعامل سازنده‌ای با دیگران داشته باشیم و به حل مسائل زندگی بپردازیم.
تعریف هوش از دیدگاه روانشناسان
در علم روانشناسی تعریف های متعددی از هوش شده است اما روانشناسان آن ها را در این ۴ دسته کلی طبقه بندی کرده اند و در پاسخ به سوال هوش چیست می‌گویند:
هوش یعنی سازگاری با محیط.
هوش یعنی تفکر انتزاعی.
هوش یعنی توانایی و استعداد کافی در یادگیری.
هوش یعنی به کار انداختن توانایی های خود برای رسیدن به هدف مطلوب در زندگی و کسب و کار.
انواع هوش در نظریه گاردنر
در سال ۱۹۸۳ هاوارد گاردنر، که در رشته روانشناسی رشد تخصص دارد، ۹ نوع هوش را معرفی کرد:
1 . طبیعت گرا (هوش محیطی)
هوش طبیعت گرا از مهمترین انواع هوش از نگاه گاردنر است و توانایی انسان در تمایز قائل شدن در میان موجودات زنده (گیاهان ، حیوانات و … ) و نیز درک دیگر نمادهای جهان طبیعی (ابر، سازه های سنگی و …) را مشخص می کند.
2 . موسیقی گرایی (هوش آوایی)
هوش موسیقی گرایی توانایی تشخیص زیر و بم صدا، ریتم، طنین صدا، و لحن می باشد.
این هوش ما را قادر می سازد تا موسیقی را تشخیص دهیم، خلق کنیم، بازسازی کنیم و در مورد موسیقی فکر کنیم.
این ویژگی در آهنگ سازان، رهبران ارکستر، موسیقی دانان، خوانندگان و شنوندگان مشهود است.
جالب توجه است که غالبا بین موسیقی و احساسات رابطه موثری وجود دارد و هوش های ریاضی و موسیقی می توانند فرایندهای تفکر مشترکی را به اشتراک بگذارند.
3 . منطقی – ریاضی (هوش اعداد/استدلال)
هوش منطقی ریاضی توانایی محاسبه، شمارش و تفکر منطقی است. چیزی که مدرسه روی آن خیلی حساب باز می کند و آن را از مهم ترین انواع هوش انسان می داند؟!
کارآفرینان از قوت شان در این زمینه استفاده می کنند تا شور و اشتیاق شان را نسبت به یک راهکار ویژه متعادل کنند تا مقدمات ویژه و منابع مالی لازم را برای ساخت، آغاز به کار و سنجش کسب و کار فراهم کنند تا موفق شوند.
افرادی که دارای هوش منطقی بالایی هستند، به مدل ها، دسته بندی ها و نسبت ها علاقه مندند. آن ها به سمت مسائل ریاضی، بازی های استراتژیک و آزمایشات کشیده می شوند.
4 . وجودی (زندگی هوشمند)
رک و توانایی یافتن پاسخ سوالات بنیادی در مورد وجود انسان، همچون معنای زندگی، چرا می میریم و چطور به اینجا رسیدیم، از ویژگی های این هوش است.
5 . میان فردی (هوش مردمی)
هوش میان فردی از کاربردی ترین انواع هوش انسان است.
هوش میان فردی برای توانایی درک و تعامل موثر با دیگران است. این نوع از انواع هوش مجموعه ای از مهارت های اجتماعی است.
این هوش شامل توانایی ارتباط کلامی و غیر کلامی موثر، توانایی یادآوری تمایز میان افراد، درک خلق و خو و فطرت دیگران است.
معلمان، بازیگران و سیاست مداران همگی دارای هوش میان فردی می باشند.
6 . حرکتی – جسمانی (هوش بدنی)
این هوش شامل حس زمان سنجی و بهینه سازی مهارت ها از طریق هماهنگ سازی ذهن و بدن است.
ورزشکاران، جراحان و صنعت گران دارای هوش حرکتی – جسمانی هستند.
کارآفرینان تجاری، که در ابداع و ساخت محصولات جدید و نوآورانه نیز خوب عمل می‌کنند، در این حوزه به طور ویژه قدرتمند هستند.
قدرتمندی در این حوزه باعث می شود در منش رهبری و سخنرانی در جمع تخصص داشته باشند.
7 . زبانی (هوش کلامی)
آدم هایی که هوش زبانی بالایی دارند در استفاده از کلام و گفتار صحیح توانایی بالایی از خودشان نشان می دهند. آنها عموما در انتقال ایده ها، خواندن، نوشتن و داستان گفتن خوب عمل می کنند.
هوش زبانی توانایی فکر کردن به کلمات و استفاده از زبان برای بیان و درک معانی پیچیده می باشد. این هوش به ما این امکان را می دهد تا نظام و معانی کلمات را درک و از مهارت های آن استفاده کنیم.
هوش زبانی از شایع ترین مهارت انسان ها می باشد و در شاعران، رمان نویسان، روزنامه نگاران و سخنرانان موفق مشهود است.
8 . درون فردی (هوش شخصیتی)
هوش درون فردی گاردنر از انواع هوش در روانشناسی است که استعداد درک نقاط قوت، نقاط ضعف و انگیزه های خودتان و به کارگیری این بینش ها در طرح ریزی و راهبرد است.
هوش درون فردی توانایی درک خود، احساسات و تفکرات دیگران است. این افراد از چنین دانشی در برنامه ریزی و جهت دهی زندگی استفاده می کنند.
هوش درون فردی نه تنها شامل فهم خویشتن می شود، بلکه فهم حالات و وضعیت انسان را نیز در بر می گیرد.
این نوع از انواع هوش انسان در روان شناسان، رهبران معنوی، و فیلسوفان به چشم می خورد.
9 . مکانی – فضایی (هوش تصویری)
هوش فضایی توانایی تفکر در سه بعد است و از انواع هوش انسان است که بسیار برای مهندسین مکانیک و دیگر رشته های مشابه کاربرد دارد.
توانایی اصلی آن ها شامل تصورات ذهنی، استلال فضایی، دستکاری و تغییر تصاویر، مهارت های گرافیکی و هنری و تخیلات فعال است.
دریانوردان، خلبانان، مجسمه سازان، نقاشان و معماران همگی نمونه های انواع هوش فضایی هستند.
استعداد اصلی کسانی که این هوش را دارند شامل تصویرسازی ذهنی، تفکر ۳ بعدی و تجسم فعال است.
به آسانی می توان پی برد این هوش در بازاریابی، طراحی راهکار و برندسازی محصول تا چه حد مهم است.
