تفکر انتقادی توانایی تفکر به صورت سازمان‌یافته و منطقی به منظور درک ارتباط بین ایده‌ها یا واقعیت‌ها است. این مهم به شما کمک میکند تا تصمیم بگیرید چه چیزی را باور کنید. این مفهوم را در معنایی دیگر، “فکر کردن در مورد تفکر” دانسته‌اند که توانائی شناسایی، تجزیه و تحلیل و سپس رفع اشکال در نحوه تفکر ما را فراهم میکند.
تفکر انتقادی یا تفکر نقادانه (Critical thinking) بر خلاف تصور عموم به معنی انتقاد یا عیب جویی کردن نیست.
تفکر انتقادی در برگیرنده مهارت و توانایی هایی است. در صورتی که بتوانیم این توانایی ها را کسب کنیم و البته از آنها استفاده کنیم، می توان گفت دارای تفکر انتقادی هستیم.
7 مهارت مهم برای داشتن تفکر انتقادی
- تجزیه و تحلیل کردن
جداسازی یا تقطیع کل مطالب به بخش‌های کوچکتر برای درک موضوع، عملکرد ها و ارتباطات.
- اجرایی کردن استانداردها
قضاوت کردن بر اساس قوانین و شاخص های شخصی، حرفه ای و اجتماعی مصوب.
- تمایز قایل شدن
تشخیص شباهت ها و تفاوت های بین اشیا یا موقعیت ها و داشتن دقت بالا برای دسته بندی و رتبه بندی آنها
- جستجوی اطلاعات
جستجوی مدرک، حقایق یا هر دانشی که از منابع مرتبط حاصل شود و جمع آوری داده های تاریخی، نظری و میدانی از همان منابع.
- استدلال منطقی
نتیجه گیری و جمع بندی بر اساس شواهد به دست آمده.
- پیش بینی کردن
پیش بینی اتفاقات و نتایج و عواقب متأثر از آن.
- تبدیل دانش
تغییر یا تبدیل جایگاه، ریشه و یا کاربرد مفاهیم در موضوعات مختلف.
شخص دارای مهارت های تفکر انتقادی می‌تواند:
- ارتباط بین نظرها را درک کند.
- اهمیت و مرتبط بودن بودن ایده ها و بحث ها را مشخص کند.
- مباحث را تشخیص دهد، آنها را ایجاد کرده و اطلاع رسانی کند.
- خطاها و عدم ثبات منطقی را تشخیص دهد.
- رویکرد خود در مواجهه با مشکلات را از روش سیستماتیک و با ثبات انتخاب نماید.
- از فرضیات، عقاید و ارزش های خودش دفاع کند.
تفکر انتقادی، اندیشیدن با روشی خاص است تا بر اساس آن بهترین راهکار محتمل برای شرایطی که متفکر در آن قرار دارد، اتخاذ شود.
در زبان روزمره، این روش فکری به این معنا است که اگر چیزی ذهن شما را مشغول کرد، بتوانید بهترین تصمیم ممکن را اتخاذ کنید.
شاید مهمترین عنصر تفکر انتقادی، آینده نگری است.
مراحل تفکر انتقادی
- مسئله یا سوال را مشخص کنید.
تا آنجا که ممکن است دقیق باشید: هرچه مسئله مشخص‌تر باشد، یافتن راه‌حل یا پاسخ آسان‌تر است.
- داده‌ها، نظرات و استدلال‌ها را جمع آوری کنید.
سعی کنید چندین منبع پیدا کنید که ایده‌ها و دیدگاه‌های مختلفی را ارائه دهند.
- تجزیه و تحلیل و ارزیابی داده‌ها.
آیا منابع قابل اعتماد هستند؟ آیا نتیجه‌گیری آنها به پشتوانه داده‌های مناسب جمع‌آوری شده است یا تنها مسائلی برای بحث به شمار می‌روند؟ آیا اطلاعات یا داده‌های کافی برای پشتیبانی فرضیه‌های داده شده، وجود دارد؟
- فرضیات را شناسایی کنید.
آیا مطمئن هستید منابعی که پیدا کردید بی‌طرفانه است؟ آیا مطمئن هستید که در جستجوی پاسخ مغرضانه نبوده‌اید؟
- تعیین اهمیت اطلاعات
چه اطلاعاتی مهمترین هستند؟ چه اندازه نمونه‌گیری کافی است؟ آیا همه نظرات و استدلال‌ها به مشکلی که می‌خواهید حل کنید مرتبط است؟
- تصمیم بگیرید و به نتیجه برسید.
نتیجه‌گیری‌های مختلف را شناسایی کنید و تصمیمی بگیرید که (در صورت وجود) از آنها به اندازه کافی پشتیبانی می‌شود. نقاط قوت و محدودیت‌های همه گزینه‌های ممکن را بسنجید.
- ارائه یا برقراری ارتباط.
هنگامی که به نتیجه رسیدید، آن را به همه ذینفعان ارائه دهید.
مزایای داشتن تفکر نقادانه
1 .گرفتن تصمیم های مفید و موثر
هر چه بتوانید شرایط را به خوبی بسنجید و به درستی فکر کنید، تصمیم های بهتری نیز می توانید بگیرید. تصمیم گیری مقوله بسیار مهمی در زندگی هر شخص می باشد. اگر نتوانید تصمیم های درستی بگیرید، خیلی زود شکست خواهید خورد!
2 .صرفه جویی در وقت و انرژی
کسی که توانایی تفکر انتقای را ندارد، مدام دچار شک و تردید در تصمیم ها و افکار خود می شود. تا بخواهد خودش را قانع کند که کارش درست بوده است، زمان زیادی را از دست می دهد. زمان از دست رفته نیز دیگر بر نخواهد گشت. هر چه تفکر خلاق تر و بهتری داشته باشید، می توانید با سرعت بیشتری رشد کنید. یادتان باشد که وقت طلاست!
3 .پیشرفت سریع
اگر تفکری مستقل دارید و روی معنای عبارات تامل کافی انجام می دهید، به شما تبریک می گویم. شما یکی از موفق ترین افراد روی کره خاکی هستید!
وقتی یک موقعیت را براساس حقایق موجود تجزیه و تحلیل می کنید، خیلی بهتر می توانید درباره آن تصمیم گیری کنید. پیشرفت های شگفت انگیز در انتظار شماست. شاید تا به حال نیز آن را تجربه کرده باشید!
چگونه شیوه تفکر انتقادی رو در خود به وجود بیاوریم؟
1 .مهارت های خود را افزایش دهید
تا حد امکان سعی کنید مهارت های جدید یاد بگیرید. به خصوص مدیریت استرس و اضطراب، تصمیم گیری و مدیریت زمان. با این مهارت ها می توانید مشکلات را تشخیص دهید و به آسانی آن ها را برطرف نمایید.
2 .کتاب بخوانید
هیچ چیز نمی تواند به اندازه کتاب عادت تفکر نقادانه را در شما ایجاد کند. با خواندن کتاب مغز خود را به چالش می کشید و قدرت تجزیه و تحلیل آن را افزایش می دهید. همچنین به دانسته های شما افزوده می شود. چه چیزی از این بهتر می خواهید؟!
3 .امکان ندارد!!!!!
امکان ندارد بتوانید همیشه نقادانه فکر کنید این توقع را از خودتان نداشته باشید که از فردا بتوانید تصمیمات حرفه ای بگیرید!
شما شاید 10 ،20 ،30 و حتی 40 سال با این شیوه تفکر زندگی کرده اید. پس انتظار نداشته باشید که در یک شب بتوانید خود را تغییر دهید. هنگامی که به خوبی این مهارت را یاد گرفتید نیز نمی توانید همواره به خوبی تصمیم بگیرید. در واقع هیچکس وجود ندارد که بتواند همیشه این کار را انجام دهد، حتی حرفه ای ها!
به جای اینکه از تفکرات و تصمیم های اشتباه خود عصبانی شوید، سعی کنید که از آنها درس های بزرگی بگیرید. یاد گرفتن تفکر انتقادی پروسه ای بسیار طولانی دارد!
4 .در دل مشکلات بروید
شاید کمی ترسناک باشد! اما اگر همواره در دل مشکلات بروید و خودتان را برای آنها آماده کنید، موفق نشدن شما غیرممکن است. انسان ها همواره از مواجه شدن با مشکلات می ترسند زیرا فکر می کنند توانایی حل آنها را ندارند. اگر می خواهید تفکر نقادانه داشته باشید، باید این عادت مخرب را از بین ببرید. نترسید! شما توانایی حل مشکلات را دارید! فقط نترسید!
5 .مشورت کنید
برای پیشرفت کردن، راهی جز استفاده از دانسته های مفید دیگران نیست. سعی کنید فرد باهوشی را انتخاب کنید. آنها مهارتی که شما به دنبالش هستید را دارند. از آنها چیزهای جدید یاد بگیرید. آنها همیشه راه مناسبی جلوی پای شما خواهند گذاشت. یادتان باشد به حرف هر کسی هم گوش نکنید!
چگونه تفکر نقادانه داشته باشیم؟
- به دقت به آنچه اتفاق می افتد و یا تقاضاهایی که از شما می شود ،توجه کنید.
- از زوایای مختلف موضوعات را بررسی کنید.
- بر روی آنچه که برای شخص شما مهم و با ارزش است،تمرکز و توجه کنید.
- هرگاه چیزی برای شما مبهم و نامفهوم بود،حتما سوال کنیدو درخواست کنید بیشتر توضیح بدهند،تا کاملا موضوع برایتان روشن شود.
چرا تفکر انتقادی مهم است؟
تفکر انتقادی همراه با تفکر خلاق،پیش نیاز بسیاری از مهارتهای زندگیست .مهارتهایی مانند،حل مسئله،مهارت تصمیم گیری و ارتباط موثر و روابط سازمانی، همه ی اینها با تفکر انتقادی، بهتر در شخص نهادینه می شود.
فردی که تفکر انتقادی نداشته باشد ،نمی تواند راه حلهای زیادی رادر هر مسئله ایی ارائه کندو در ارزیابی مسائل خیلی خوب عمل نمی کند. به همین دلیل با شکست های زیادی روبرو می شود.
تفکر خلاق باعث بوجود آمدن ایده های نو و جدید می شودو تفکر انتقادی موجب می شود تا ایده ها و راحلهای زیادی ارزیابی شده و بهترین انتخاب و تصمیم گرفته شود.
