خلاصه نویسی درست و حسابی مانند بسته بندی کردن محتوای کتاب است. شما با مشاهده یک بسته بندی استاندارد، مستقیما آن چه داخل بسته وجود دارد را نمی‌بینید اما به محتویات آن پی می‌برید. بسته بندی کردن هم مهارت خاص خود را می‌طلبد. اکثر بچه‌ها توانایی این که چیزی را با یک بار خواندن به خاطر بسپارند ندارند. این مدل بچه‌ها مجبورند برای به خاطر سپردن چیزهای مختلف، مدام مطالب را تکرار کنند و یا از روی آنها بنویسند.
سه چیز در خلاصه نویسی را میتوان به بسته بندی نادرست تشبیه کرد:
- گیج کننده بودن لحن (در نتیجه تند تند نوشتن)
- زیاد بودن اطلاعات
- کمبود اطلاعات
ابزارهای مورد استفاده در خلاصه نویسی
- مداد
- ماژیک هایلایت
- کاغذ
- خودکار
مثل منتقدها فکر کن تا خلاصه‌ات تکمیل بشه
بهترین راه برای خلاصه برداری به کارگیری تفکر انتقادی است. در این روش شما صرفا مخاطب نیستید، بلکه پرسشگر و معلم نیز هستید. تفکر انتقادی به شما اجازه می‌دهد که موضوعات مختلف را بهتر دسته بندی کنید.
خلاصه نویسی‌هایمان تایپی باشد یا دست نویس؟ تحقیقات نشان داده که خلاصه نویسی روی کاغذ، ذهنتان را خلاق‌تر میکند.
اگر زمان کافی برای خلاصه نویسی نداشتیم چکار کنیم؟ به جای نوشتن خلاصه، شما می توانید از ماژیک هایلایت استفاده کنید.
چند روش خلاصه نویسی
- روش سرفصل نویسی
این روش یکی از ساده‌ترین راه ها برای خلاصه نویسی است. تقریبا همه افراد می‌توانند با استفاده از این روش به خوبی خلاصه نویسی کنند.
سرفصل نویسی چیست؟ در روش سرفصل نویسی شما ابتدا باید 4 تا 5 مورد از مهمترین کلمات کلیدی مطلبی که در حال مطالعه آن هستید را پیدا کنید. سپس می‌بایست آنها را مانند یک لیست یادداشت کنید. فراموش نکنید که زیر هر کلمه کلیدی چند خط جا بگذارید. چرا که در مرحله بعد قرار است زیر هر کدام از این کلمات کلیدی، چند کلمه یا عبارت مرتبط به آنها را نیز بنویسید. این روش بیشتر به درد مواقعی می‌خورد که شما قصد دارید مطالب را به صورت کلی خلاصه نویسی کنید.
- روش یادداشت برداری کرنل
این بخش از روش های خلاصه نویسی که نام آن برگرفته از خود دانشگاه کرنل است می‌تواند تا حد زیادی خلاصه نویسی شما را متحول کند.
در روش کرنل ما ابتدا کاغذ خود را به سه قسمت تقسیم بندی می‌کنیم. ستون سمت راست به سرنخ‌ها و نکات کلیدی اختصاص دارد. اینجا محلی است که شما باید برای خود نشانه‌هایی بگذارید تا در هنگام مطالعه و مرور خلاصه‌های خود مطالب را به راحتی به یاد بیاورید.
ستون سمت چپ جایی است که شما باید کمی جزئیات را در مورد کلمه کلیدی یا سرنخی که در ستون سمت راست نوشتید به آن اضافه کنید.
قسمت پایین صفحه هم مربوط به گزارش کلی شما از متن، فصل یا جلسه‌ای است که در حال خلاصه کردن مطالب آن بوده‌اید.
بزرگترین مزیت روش یادداشت برداری کرنل نسبت به تکنیک قبلی، وجود جزئیات بیشتر در آن است. اما هنوز هم یک عیب بزرگ در این روش دیده میشود، نبود عناصر تصویری!
- نقشه کشی ذهنی
نقشه کشی ذهنی یکی از بهترین روش های خلاصه نویسی به حساب می‌آید. از شیمی و فیزیک گرفته، تا فلسفه و ادبیات و حتی پزشکی و حقوق، زمینه تحصیلی شما هرچه که باشد، می‌توانید مطالب آن را به کمک نقشههای ذهنی خلاصه نویسی کرده و دسته بندی کنید.
برای نقشه کشی ذهنی باید:
ابتدا یک موضوع یا ایده را در مرکز صفحه قرار دهید.
سپس مطالب کمی جزئی تر را به کمک شاخه‌هایی که در تصویر هم می‌بینید به آن متصل کنید.
در مرحله بعدی شما باید همین کار را در مورد هر شاخه و جزئیات مربوط به آن تکرار کنید.
روش های خلاصه نویسی برای تغییر رفتار نمونه نقشه ذهنی برای تغییر رفتار. نکته مهم: نقشههای ذهنی برای خلاصه کردن مطالب غیر درسی هم کاربرد فراوان دارند.
در کشیدن نقشههای ذهنی چند نکته بسیار مهم است. اول اینکه شما باید فقط از کلمات کلیدی برای کشیدن آنها استفاده کنید. مورد دوم اینکه حتما از رنگ‌های مختلف برای کشیدن نقشه ذهنی خود استفاده کنید. و سوم اینکه حتما نقشههای ذهنی را بعد از مدتی مرور کرده و باز هم ویرایش کنید.
نقشه کشی ذهنی نه تنها به شما کمک میکند تا بخش زیادی از مطالب را به شکل کاملا اصولی دسته بندی کنید، بلکه به کمک آن می‌توانید همه این مطالب را تنها در یک برگه کاغذ جمع آوری کنید. علاوه بر این، شکل بصری و وجود رنگ‌های مختلف در نقشههای ذهنی، یادگیری و یادآوری مطالب موجود در آنها را برای ما ساده‌تر خواهد ساخت.
- یادداشت برداری
صلی ترین و وقت گیر ترین روش خلاصه نویسی است . در این روش شما نیاز مند تهیه دفتر جداگانه هستید، توصیه میشود مطالب را در ورقه یادداشت نکنید زیرا با آفزایش مطالب جمع آوری شده احتمال پراکندگی مطالب افزایش می یابد. پس بهتر است در یک دفتر جداگانه کلیدی ترین نکات را یادداشت کنید. این شیوه خلاصه برداری برای دروس دارای منابع متعدد مانند مرضی بسیار مناسب است.
نکاتی که در یادداشت برداری باید رعایت شود:
- تمام مطالب یک صفحه را یادداشت نکنید، در اینصورت شما رونویسی انجام داده اید نه خلاصه نویسی.
- مهمترین و کلیدی ترین نکات را یادداشت کنید که اصل مطلب را منتقل می کند.
- نکاتی که یادداشت می کنید باید تداعی گر مطالب متنی که از ان خلاصه نویسی کرده اید باشد.
- باید تمام نکات کلیدی یادداشت شود تا دیگر نیازی به بازگشت به متن اصلی نباشد.
- تاریخ خلاصه های خود را یادداشت کنید، تا برای مرور آنها بهتر برنامه ریزی نمایید.
مراحل یادداشت برداری:
مفید ترین نوع یادداشت برداری آن است که طی مراحل زیر انجام می گیرد، اگر وقت کافی برای اجرای تمام مراحل زیر نداری، از مرجله 3 شروع کنید.
مرحله 1: مطالعه متن مورد نظر
مرحله 2 : استفاده از علامت گذاری و خط کشی
مرحله 3: خواندن متن با هدف یادگیری دقیق
مرحله 4: یادداشت کردن نکات اصلی و کلیدی
مرحله 5: با مطالعه منابع دیگر به دفتر خود مراجعه کنید و مطالب جدید را در کنار مطالب مرتبط یادداشت کنید. برای این کار برای هر مطلب جای کافی را درنظر بگیرید.
- درست کردن اسلاید
اسلاید‌هایی خوب و اصولی بسازیم، باید اول به یاد داشته باشیم که قرار نیست تمام مطالب در اسلاید‌ها آورده شوند. درست کردن اسلاید اگرچه به خاطر جذابیت تصویری آن کار را برای حافظه ساده میکند، اما به شدت وقتگیر است. ضمن اینکه اگر مطالب زیادی داشته باشیم، ساخت اسلاید زمانی بسیار زیادی از ما خواهد گرفت.
سبک‌های مختلف خلاصه نویسی
- تغییر لحن
یکی از معروفترین و پرکاربردترین سبک های خلاصه نویسی که بسیاری از افراد از آن استفاده می کنند، تغییر لحن متن مورد نظر است. کافیست لحن نوشته را به لحنی تغییر دهید که احساس می کنید آنرا ساده تر و بهتر یاد می گیرید. این کار حتی در بخاطر سپردن و به خصوص بیاد آوردن مطالب هم بما کمک میکند. وقتی مطلبی را به زبان خودمان بخوانیم مسلما حفظ کردن و یادآوری آن برای ما ساده تر خواهد بود.
- استفاده از کلمات هم معنی
ممکن است برخی از ما در هنگام مطالعه به یکسری کلمات برخورد کنیم که نتوانیم آنها را به راحتی یاد بگیریم یا به خاطر بسپاریم. در این مواقع از دیگر کلمات هم معنی با آنها استفاده کنید. سعی کنید کلماتی را انتخاب کنید که بیاد سپردن و بخاطر آوردن آنها برای شما مشکل نباشد و در این امر به مشکل نخورید.
- در نظر گرفتن کلمات و نکات اصلی
بارها از اهمیت و تاثیر کلمات کلیدی صحبت کرده ایم. کلمات کلیدی نقش بسیار مهمی را در خلاصه نویسی ایفا می کنند و تاکید کردن بر روی آنها بسیار اهمیت دارد. یکی از کارهایی که در هنگام خلاصه نویسی باید انجام دهیم این است که به دنبال کلمات کلیدی و نکات اصلی در متن اصلی باشیم. فراموش نکنید که خلاصه نویسی نسخه کوتاهتری از متن اصلی است و باید نکات مهم آنرا بیان کند.
باید ها و نباید های خلاصه نویسی
- پیش‌خوانی را فراموش نکنید.
- از توضیح اضافی بپرهیزید.
- حتما خلاصه خود را پس از نوشتن بازخوانی کنید.
- از جذابیت تصویری غافل نشوید.
- ترجیحا از خلاصه نویسی در برگه‌های پراکنده و بدون صحافی خودداری نمایید.
مزایای خلاصه‌نویسی عبارتند از :
- o ایجاد انگیزه در خواننده برای مطالعه،
- o کمک به در خاطر سپردن مطالب و از یاد نرفتن آنها
- o کمک به تمرکز فکر و یادگیری بهتر هنگام خواندن کتاب و جزوه
- o بهره‌گیری از یادداشت‌های خلاصه در مدت زمان کوتاه و صرفه‌جویی در زمان،
- o امکان مرورهای چندین باره
- o تسهیل در برخورداری از محتویات کتب و جزوات در حجم کم و جلوگیری از پراکنده خوانی
فواید خلاصه نویسی:
- به یادگیری بهتر مطالب هنگام مطالعه کمک می کند
- از طریق خلاصه نویسی می توانید مطالب پراکنده در کتب مختلف را یکجا جمع اوری کنید
- برای مرور و تکرار مطالب زمان کمتری را صرف می کنید.
